Ukraine: Sáu tuần tàn phá và thách thức khi thế giới vật lộn với cuộc khủng hoảng

• Jeremy Bowen
• BBC News, Kyiv, Ukraine

9 giờ trước

Những dự đoán khi bắt đầu cuộc xâm lược về một chiến thắng nhanh chóng của Nga nay đã bị phụ thuộc vào sự sẵn sàng chiến đấu của người Ukraine. Nhưng cuộc chiến đang trở thành một cuộc đấu tranh lâu dài và có thể gây nguy hiểm cho thế giới.

Hãy nhớ tình hình ở Kyiv diễn ra như thế nào sau khi Nga xâm lược: hàng nghìn người chen lấn ở các sân ga lạnh lẽo, xô đẩy để có được bất kỳ chuyến tàu nào chạy khỏi quân Nga. Vào lúc đỉnh điểm, từ cuối tháng Hai và đầu tháng Ba, 50.000 người đã chạy từ Kyiv về phía Tây từ mỗi ngày. Những toa tàu gỉ sét trông như thể chúng đã không được dùng nhiều năm, nay được đưa trở lại hoạt động.

Hầu hết các hành khách là phụ nữ và trẻ em. Nam giới ở lại. Luật quy định họ không thể rời đất nước vì Ukraine cần họ chiến đấu. Nhìn chung, đó là một quốc gia của những người tình nguyện. Dân số khoảng bốn triệu người của Kyiv đã giảm một nửa. Một số phụ nữ ở lại, mặc đồng phục để chiến đấu. Bên ngoài một trung tâm tình nguyện, tôi gặp một người phụ nữ tên là Katrine đang ôm Nikita, con trai 18 tháng tuổi của cô. Đó là một cuộc hội ngộ ngắn ngủi khi đơn vị của cô luân chuyển qua Kyiv. Katrine là một tay súng bắn tỉa, người nói rằng cô sẵn sàng nã súng để mang lại cho con trai mình một tương lai.

Khi tôi lái xe đến Kyiv từ phía nam, vài ngày sau cuộc xâm lược, một đoàn xe tăng của Nga kéo dài 40 dặm đang tiến về thành phố từ phía bắc và tây bắc, từ Belarus, đồng minh của Nga. Belarus là một kiểu nước láng giềng mà Tổng thống Nga Vladimir Putin muốn có. Lãnh đạo Belarus, Alexander Lukashenko, rất vui khi có được sự bảo trợ của Putin và khi chấp nhận đóng vai trò là nước \’khách hàng\’ của Nga. Mặc dù vậy, ông Lukashenko đã không đưa quân vào Ukraine, điều mà nhiều người ngoài cuộc cho rằng là một phần trong kế hoạch tác chiến của Điện Kremlin. Có lẽ ngay cả Putin cũng chấp nhận rằng lòng trung thành cũng có giới hạn của nó.

Mọi người ở Kyiv đều lo sợ điều tồi tệ nhất. Trung tâm thành phố hầu như không bóng người, ngoại trừ những nam giới có vũ trang và đầy căng thẳng tại các trạm kiểm soát, những người sẵn sàng tin rằng bất kỳ ai cư xử theo cách họ không thích đều là kẻ phá hoại người Nga. Tiếng nổ ầm ầm vọng vào từ vùng ven thành phố. Mọi người đều lo sợ quân Nga bao vây Kyiv và tấn công.

Vào đêm đầu tiên trong chuyến đi của mình, tôi quyết định không ngủ trong hầm trú ẩn của khách sạn, ở tầng hầm thứ hai. Nó quá đông đúc và không có không khí, và trung tâm thành phố vẫn chưa bị ảnh hưởng. Cảm giác giống như một canh bạc. Nhưng khi tôi viết điều này, sáu tuần sau, trong cùng một căn phòng khách sạn trên tầng 4, trung tâm lịch sử xinh đẹp của Kyiv vẫn chưa bị tấn công, mặc dù nó nằm trong tầm bắn của tên lửa và của không quân Nga.Trong sáu tuần, rất nhiều điều đã thay đổi. Đoàn xe tăng kéo dài vô tận của Nga bị sa lầy và bị phá hủy. Quân Nga rút lui. Chiến tranh còn lâu mới kết thúc, nhưng người Ukraine đã thắng trận tại Kyiv. Trận chiến đầu tiên. Có thể sẽ còn những trận chiến khác.

Người Ukraine sẵn sàng chiến đấu và hy sinh, bất chấp mọi dự đoán về một chiến thắng nhanh chóng của Nga. Tại một đám tang quân sự của một người lính thiệt mạng khi đang ngăn chặn bước tiến của Nga, mẹ và em gái anh khóc nức nở, ôm chặt di ảnh. Các loạt đạn được bắn lên trời, phía trên quan tài của anh, và hàng trăm đồng đội xếp hàng để hát quốc ca và hô vang các khẩu hiệu yêu nước.

Những người tình nguyện với độ tuổi từ cuối thiếu niên đến cuối trung niên, mặc nhiều loại đồng phục và mang nhiều loại vũ khí. Ukraine cũng có những binh sĩ được đào tạo bài bản, chuyên nghiệp hơn nhiều.

Cùng với khả năng lãnh đạo thông minh, chiến thuật sắc bén và vũ khí của Nato, họ đã chiến đấu tốt đến mức nhận thức của thế giới về đất nước của họ đã thay đổi. Tại cuộc họp của Nato ở Brussels tuần này, ngoại trưởng của một số nền dân chủ mạnh nhất thế giới đã chen lấn để đến gần vị khách danh dự, người đồng cấp Ukraine Dmytro Kuleba, vào lúc chụp ảnh. Giữa Liên minh Bắc Đại Tây Dương và Liên minh châu Âu có nhiều khác biệt về cách gia tăng sức ép lên Nga, nhưng họ đều muốn có một chút tinh thần của Ukraine.

Trong chiến tranh, sự lãnh đạo luôn có ý nghĩa quan trọng, và trong chiến tranh hiện đại, những thông điệp trên chiến trường truyền thông có ý nghĩa hơn bao giờ hết. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đang giành chiến thắng trong cuộc chiến đó. Thay vì đi đến vùng đất an toàn hơn, ông ở lại, thay bộ complet bằng chiếc áo kaki.Thật trớ trêu khi một trong những lý lẽ của Putin để Ukraine nằm trong quỹ đạo của Nga là nước này không phải là một quốc gia. Những hành động cụ thể, cùng với những thông điệp được đánh giá cao của Zelensky khi ông dẫn dắt một chiến dịch tổng động viên thành công vang dội, đang làm nổi bật bản sắc dân tộc của người Ukraine.

Một yếu tố khác cho sự thành công của Ukraine là con người, khi bị cuốn vào các cuộc chiến tranh, trở nên thích ứng nhanh chóng, một khi cú sốc đã qua đi.

Các nhà chế tạo đồ chơi thời thượng của Kyiv đã cải tạo lại xưởng của họ để chế tạo những ba-ri-e bằng thép có gai nhọn để đâm toạc lốp xe. Trong tầng hầm của một kho chứa đồ tình nguyện, những phụ nữ trẻ đã xé những tấm khăn trải giường để làm ngòi cho các loại bom xăng. Không khí trong các căn phòng không có hệ thống thông gió nặng mùi xăng dầu. Các trạm kiểm soát ở Kyiv chuyển từ việc được canh gác bởi những nam giới có vũ trang với hàng rào làm bằng một vài chiếc lốp xe – thành những điểm phòng thủ kiên cố với những bao cát.

Sự thách thức của người Ukraine cũng là một yếu tố chính. Hàng nghìn tình nguyện viên đã đăng ký để học cách sử dụng vũ khí và chiến đấu. Trong số đó có hai thanh niên, là sinh viên đại học. Dmytro Kisilenko, 18 tuổi, và bạn anh là Maksym Lutsyk, 19 tuổi.

Khi họ đăng ký chiến đấu vào đầu tháng 3, các tình nguyện viên ở độ tuổi của họ trông giống như những chàng trai trẻ đi dự lễ hội. Giờ đây, họ đã chứng kiến những gì xảy ra ở tiền tuyến, giống như mọi người Ukraine khác, cái nhìn của họ về thế giới và cuộc sống mà họ sẽ theo đuổi bị lung lay.

Hai người lính trẻ, Maksym và Dmytro, đã ở Kyiv tuần này để mua thiết bị mới mà họ sẽ cần khi họ luân phiên tham gia các trận chiến ở phía đông trong vài ngày tới. Đối với Maksym, giống như tất cả những người Ukraine, đây là cuộc chiến của cuộc đời họ.

\”Chúng tôi ở đây không chiến đấu chỉ vì đất nước chúng tôi, chúng tôi đang chiến đấu cho cả thế giới văn minh, vì mục tiêu lớn nhất đối với chúng tôi là bảo vệ các quyền và tự do của chúng tôi ở châu Âu, trong và ngoài đất nước của chúng tôi. Mỗi người chúng ta hiểu rằng sẽ không có tự do trên toàn thế giới trong khi Nga chiếm đóng các vùng lãnh thổ của chúng tôi.\”

Nhiều tuần trong vai trò là một người lính tiền tuyến đã thay đổi Dmytro. \”Tính mạng con người quan trọng, người thân hay bạn bè của bạn quan trọng. Đất nước của bạn quan trọng … Tôi trở nên có hệ thống hơn và không may là tàn nhẫn hơn vì những tin tức mới nhất và những gì tôi đã trải qua. Tàn nhẫn với những người lính Nga, tàn nhẫn với mọi tình huống. Tôi đã trở nên giống một người lính hơn. \”

Nga đã thất bại nghiêm trọng ở Kyiv và phải rút lui. Nhưng Nga chưa thua trong cuộc chiến tranh này, và đang dần dần chiếm lãnh thổ ở phía đông và phía nam. Kể từ khi họ rời khỏi Kyiv Oblast, thiệt hại mà họ gây ra rõ ràng hơn bao giờ hết.

Thiệt hại về tài sản là rất lớn. Tôi đã chứng kiến sự tàn phá khủng khiếp ở trung tâm các thị trấn như Irpin và Borodyanka. Nghiêm trọng hơn, và đáng báo động hơn, là những gì đã xảy ra với dân thường và những người không tham chiến khác. Tôi đã nhìn thấy những xác chết, một số chắc chắn là thường dân, bị bỏ lại nơi họ bị lính Nga giết.

Bằng chứng cho thấy tội ác chiến tranh do quân đội Nga gây ra đang trở nên quá sức tưởng tượng. Các cáo buộc tương tự cũng đã được đưa ra đối với quân đội Ukraine, sau khi một đoạn video xuất hiện cho thấy binh sĩ của họ giết những người Nga bị thương đang nằm bất lực trên mặt đất.

Cuộc chiến này là một cuộc khủng hoảng thế giới không chỉ vì người Nga đã lái xe tăng phóng qua luật pháp quốc tế, hay vì những gì họ đã làm với dân thường, mà bởi vì nó đã đưa các cường quốc quân sự có vũ khí hạt nhân đến gần một cuộc đối đầu tiềm tàng hơn bất kỳ lúc nào kể từ Chiến tranh Lạnh với sự sụp đổ của Liên Xô, đỉnh điểm là năm 1991.

Thế kỷ 21 hiện đang có Chiến tranh Lạnh của riêng nó, với những rủi ro tương tự đi kèm nếu nó trở nên nóng bỏng hơn. Người đứng đầu cơ quan tình báo quốc phòng Ukraine, Thiếu tướng Kyrylo Budanov, nói với tôi rằng rủi ro cho Nato do chọn không đối đầu với nước Nga còn tồi tệ hơn so với nguy cơ leo thang nếu chống lại Putin và gửi cho Ukraine kho vũ khí sát thương hơn.

Ông nói: \”Đây là một cuộc chiến tranh xâm lược trong lòng châu Âu, phá hủy hoàn toàn các hệ thống an ninh chính trị và quân sự hiện có. Nếu thế giới dập tắt sự hiếu chiến của Putin mà không đưa ra giải pháp triệt để, nó sẽ lặp đi lặp lại\”, ông nói.

Giờ đây Kyiv đã bình tĩnh hơn nhiều so với những ngày đầu băng giá của cuộc xâm lược. Tình hình rất khác ở phía đông, nơi binh lính đang tập trung, và hàng ngàn thường dân đang rời quê nhà. Cuộc xâm lược Ukraine đã khiến nhiều người bất ngờ. Nhưng cuộc khủng hoảng giữa Nga và phương Tây đã kéo dài nhiều năm. Nhiều người, không chỉ các chính trị gia, đã không chịu nhìn ra các dấu hiệu.

Người ta đã cho rằng châu Âu quá khôn ngoan, giàu có và tư lợi để vẫn là lục địa già nơi có thể đổ máu để thay đổi các biên giới và lật đổ các chính phủ. Bây giờ chúng ta biết rằng quan điểm đó là tự mãn và sai lầm. Các nhà lãnh đạo phương Tây đang phải suy nghĩ rất nhiều và rất nhanh về việc làm thế nào để thích nghi với những thách thức và nguy hiểm của kỷ nguyên mới này.

Đây sẽ là một cuộc đấu tranh tiêu hao và lâu dài. Nếu nó leo thang thành một cuộc chiến đến cùng giữa nhiệm kỳ tổng thống của Putin và nền độc lập của Ukraine, thế giới rộng lớn sẽ đối mặt với nguy cơ thậm chí còn tồi tệ hơn.