Trần Trung Đạo – Bài thơ \”cuối năm\” hay nhất tôi được đọc

Thứ Năm, 29 Tháng Mười Hai 2022

Khoảng đầu thập niên 1990, căn nhà của vợ chồng tôi ở Dorchester, Massachusetts, trở thành “trụ sở” không phải của một hội văn bút, mà của cả một thế hệ cầm bút lưu vong đang định cư miền Đông Bắc Mỹ.

Gọi là thế hệ bởi vì đa số nhà văn nhà thơ cùng một tuổi. Họ là Trần Hoài Thư (1942), Lâm Chương (1942), Lê Mai Lĩnh (1942), Phạm Nhã Dự khoảng 1942, Trần Doãn Nho (1945) v.v… Trước 1975, họ biết nhau, chơi với nhau, viết chung một báo và nhiều người trong số họ còn vào trường Sĩ Quan Trừ Bị Thủ Đức cùng một khóa. Tổng cộng khoảng 30 chục người tính cả chúng tôi, những người cầm bút yêu mến họ thuộc thế hệ sau.

Họ “mượn” căn nhà của vợ chồng tôi để sinh hoạt chứ không phải tôi là một phần của họ. Tôi không biết nhiều về họ nên chỉ ngồi nghe. Những người họ gọi bằng tên, bằng “thằng”, bằng “nó” là những tên tuổi lớn mà tôi đọc và kính trọng từ Văn, Bách Khoa, Khởi Hành thời trước 1975.

Mỗi người trong số họ có vài “bí kíp thơ” họ thích, có kỷ niệm và nhất là họ thuộc.

Trong một sinh hoạt văn nghệ, nếu MC giới thiệu nhà thơ Lâm Chương, xác suất cao khán giả sẽ nghe ông đọc “Sau Những Năm Đi Xa Trở Về, Viết Bài Thơ Ngày Giỗ Má” hay “Câu Gì Em Nói Nhỏ”. Nếu giới thiệu nhà thơ Phạm Nhã Dự, ông sẽ đọc ngay “Buổi Chiều Ở Nghĩa Trang Cà Đú” viết để tặng bạn ông, nhà thơ Tô Đình Sự. Nếu giới thiệu nhà thơ Trần Hoài Thư  có thể ông sẽ đọc bài “Ô Cửa”.  Lý do tôi nói chắc, vì ngày đó tôi làm MC cho tất cả chương trình văn nghệ lớn nhỏ ở Boston.

Một lần nhà thơ Lê Mai Lĩnh từ Hartford thuộc tiểu bang Connecticut đến thăm. 

Trong phòng khách nhà tôi, trước khá đông văn nghệ sĩ, tôi giới thiệu nhà thơ Lê Mai Lĩnh. Nhà thơ Lê Mai Lĩnh là một người có cá tính. Ông thích làm dáng, thích làm điệu bộ, thích đóng kịch, có khi thích giả khùng. Nếu độc giả gặp một Lê Mai Lĩnh như thế đâu đó xin đừng để ý.  Bên trong, ông là một người rất hiền hòa, tình cảm và yếu mềm trước tình cảm.  Ông từng khóc (thật) ở nhà tôi.

Tôi biết nhà thơ Lê Mai Lĩnh qua trung gian nhà thơ Hồ Công Tâm. Nhà thơ Hồ Công Tâm gọi và đọc trên điện thoại cho tôi nghe một bài thơ của nhà thơ Lê Mai Lĩnh tức Lê Văn Chính tức Sương Biên Thùy vừa gởi cho báo Dân Chủ Mới. Tôi không biết bút danh và tên thật của ông, và cũng chưa từng nghe đến bút hiệu Lê Mai Lĩnh. Với ông và thế hệ ông tôi là kẻ vô danh. Nhưng bài thơ làm tôi xúc động. Khi báo in ra tôi đọc lại kỹ bài thơ và càng xúc động hơn.

Bài thơ Chuyến Tàu Cuối Năm là bút ký của một người tù trên chuyến tàu từ Bắc vào Nam. Người tù này chưa được thả, chỉ bị chuyển từ một nhà tù ở Thanh Hóa vào nhà tù khác ở Gia Rai.

Bài thơ Chuyến Tàu Cuối Năm còn là tâm sự của một thế hệ, và hơn thế nữa là tâm sự của cả dân tộc trong giai đoạn đen tối của lịch sử Việt Nam. Lịch sử rồi sẽ sang trang, nhưng bài thơ Chuyến Tàu Cuối Năm của Lê Mai Lĩnh sẽ sống rất lâu cùng đất nước.

Một mai, khi cách sống và lối sống của con người đổi thay, những bài thơ tỏ tình có tính thời thượng sẽ được đưa vào thư viện. Nhưng những bài thơ gắn liền với thăng trầm của dân tộc vẫn sẽ tiếp tục sống, sống trong giảng đường đại học, trong sinh hoạt văn hóa và ngay trong những quán café dưới gốc cây me hay trên vỉa phố. Bởi vì những bài thơ đó  là một phần của nền văn hóa đầy sinh động của con người trong dòng chảy không ngừng của lịch sử.

Dân tộc Việt Nam còn tồn tại hôm nay và sẽ vượt qua khổ nạn Cộng Sản bởi vì các thế hệ đi sau thường rất cảm thông với sự chịu đựng và chia sẻ tâm nguyện của những người đi trước, và đứng lên tiếp tục hành trình của họ.

Trong diễn văn nổi tiếng đọc trước quốc hội Hoa Kỳ, danh tướng Douglas MacArthur kết luận bằng cách lập lại một câu danh ngôn: “Những người lính già không bao giờ chết họ chỉ tan dần đi mà thôi”. Những người lính cầm bút Việt Nam Cộng Hòa còn sống hôm nay rồi cũng sẽ  tan dần. Nhưng ước mơ một ngày dân tộc Việt thăng hoa phản ảnh trong thơ ca của họ sẽ sống mãi với thời gian.

Năm, mười năm sau, một trăm năm sau, hai trăm năm sau, các nhà văn học sử Việt Nam biết đâu lại chẳng đến con đường Dorchester ở Massachusetts, con đường Bolsa ở California, con đường Bellaire ở Houston v.v… để sưu tầm dấu tích của những người cầm bút Việt Nam Cộng Hòa còn để lại sau khi đã tan đi trên đất khách.

Đêm ở nhà tôi, nhà thơ Lê Mai Lĩnh đọc bài thơ Chuyến Tàu Cuối Năm.

CHUYẾN TÀU CUỐI NĂM

V quê hương vào nhng ngày cui năm

Trên con tàu ch đy xing xích

Xin vĩnh bit chào vương quc la di

Tr li Người nhng đói rét hn căm

          Mai ta đi t bóng ti mù tăm

          Nơi ta v quê min Nam yêu du

          Hãy  li nhng đói nghèo đau thương n náu

          Chia tay nghe, vĩnh bit yên nm

Chào không chút xót thương núi rng Vit Bc

Hoàng Liên Sơn, Yên Bái, Lào Cai

Chào Vĩnh Phú, Thanh Phong, Thanh Hóa

Còn trong ta cơn ác mng chưa phai

          Chào bo bo, chào sn khoai, bp xay bp ht

          Vĩnh bit nghe nước mui đi dương

          Chào rau tàu bay, lá đay rng chua xót

          Khi nghĩ v lnh but khp xương

Mai ta đi chào nhng ngôi giáo đường

Đng lnh lùng gia hoang tàn c di

Hãy  li nghe nhng nghiêng chùa đ chái

Áo rêu phong khép kín nim thương

          Chào con ph nào ta đã có ln qua

          Du không biết tên đ gi

          Nhưng trong lòng ta thm nói

          Đó là ph Sinh T

          Đ nh Trn Dn và nhóm Nhân Văn

          Đ ngi ca nhng thi sĩ, nhà văn

          Đã dũng cm đu tranh cho S Tht

Ngm ngùi trong lòng ta tưởng nh Phan Khôi

Nh ông Bình Vôi bt h

Nơi min quê nào ông đã yên n

Nhưng trong lòng tôi ông sng mãi

Ông sng mãi ri ông Phan Khôi ơi

Nh v ông tôi nghĩ ti Kim T Tháp ca ông H

Mai cuc vuông tròn đi còn tính s

          Mai ta đi chào nhng gia đình b ch đnh cư trú

          Vách đt mái tranh không đm mùa Đông

          Nương sn đi khoai không đp đi qua ngày

          Phi ln li rng sâu năm năm mt ln đi ch

Thương c già tám mươi tt bt ngược xuôi

My chc năm ri đói kh

Nhìn đàn con cháu điêu linh

Không dám đng lâu đ bày t s tình

S thng công an ngó nhìn qu mng

          Chào em bé ném đá ta ngày mi ti

          Và cô bé chu ming chi ra m cha ta ngày mi ra

          Gi thì các em đã biết ta

          Không phi là quân ăn tht người

          Nên đã có em mang sn đến cho ta

T con tàu qua khi b Nam

Kinh hoàng lòng ta rn người mun khóc

Đã sau lưng ri x s đau thương

Ta đã thoát hang hùm khó nhc

          Trên nhng cánh đng min Trung tàu qua

          Ta ch thy đàn bà em nh

          Thanh niên đâu, đi lính hay tù

          Đã my năm ri quê hương thế đó

Này cô gái thanh niên xung phong

Khi con tàu qua khi hm đèo

Sao cô cm đá ném vào đu công an

Ri hai tay chng nnh nhìn theo

          Này các em  sân ga Đà Nng

          Có bao lăm li l thế nào

          Mà em ném cho ta bao thuc tng

          Nh công an thy được làm sao

Này các em nh sân ga Nha Trang

Em hát nhng gì nghe sao ng nghĩnh

Em gin đi chăng rng em b phnh

“Như có Bác H trong thùng phuy đy np

M np ra nghe cái cc trên đu”

          Em hát l lùng gia mt đám đông

          Đng vy tay chào các anh tr li

          Trong lòng ta t nay sng mãi

          Tình quê hương lòng đng bào min Nam

          Trong ni đau quân cướp Đ bo tàn

Này cái vy tay vng trm đón chào

Này con mt nhìn du yêu thm lng

Này n cười trao gi nim tin

Đã hiu ri ta nht đnh thng

          Chúng không giết được chúng ta sau ngày 30 tháng 4

          Chúng không giết được chúng ta trong BÓNG TI

          ĐÓI RÉT và S LÃNG QUÊN

          Nơi rng núi âm u Vit Bc

          Ta đã ra ánh sáng, ta đã v đt sng

          Nht đnh chúng ta phi thng

          Nht đnh chúng ta phi thng

Nht đnh chúng ta phi thng

Thép đã tôi lưỡi gươm này phi sc

Phi rn, phi chc, phi bn lòng, dũng cm

Đường gươm đi phi đp

Phi làm li t đu, vi cái giá đã mua

Phi làm li, t đu, đng đ lòng già nua

Tóc du bc, nhưng lòng thanh niên tr li

Trên bước đường đi, trong trái tim đi thoi mái

Ta hiên ngang, chng chc, đàng hoàng

Ta đã v, khi quân cướp hoang mang

Ta đã v, vi nim tin tt thng

          V quê hương, vào nhng ngày cui năm

          Du trong tay xích xing còn trói cht

          Nhưng trong lòng ta bao ni hân hoan

          Khi thy du bo tàn sp tt

SƯƠNG BIÊN THÙY, Trại tù Gia Rai, Z30A, 1981

TRẦN TRUNG ĐẠO 28.12.2022

Bài Liên Quan

Leave a Comment