Khi Thụy Sĩ cùng Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất lách lệnh trừng phạt Nga

Đăng ngày: 25/04/2023

Anh Vũ

Những cách thức chính được các nhà buôn nguyên liệu cơ bản hay dầu lửa và Matxcơva sử dụng để tận dụng các kẽ hở trong các lệnh trừng phạt Nga gần đây đã được truyền thông nói đến nhiều. Trong đó đặc biệt có sự can dự của Thụy Sĩ và Các Tiểu vương Quốc Ả Rập Thống Nhất.

Mới chỉ xuất hiện từ năm 2020, Paramount DMCC đã là nhà buôn dầu lửa Nga bán lại cho châu Á lớn hàng thứ tư từ sau khi có lệnh trừng phạt năng lượng Nga hồi tháng 12/2022 , theo thông tin của nhiều cơ quan truyền thông và tổ chức phi chính phủ trong đó có Global Witness. Khác với ba công ty kia, Paramount DMCC đóng trụ sở tại Dubai  không phải là công ty của Nga. Tên gọi của nó gần với tên một nhà « buôn » dầu khác là Paramount SA, trụ sở tại Thụy Sĩ.

Thụy Sĩ còn là nơi có Open Mineral AG, một công ty chuyên mua bán vàng, nhưng không phải vàng của Nga vì như vậy là làm trái lệnh trừng phạt của châu Âu thông qua hồi tháng 08/2022 về buôn bán kim loại quý. Tuy nhiên, vàng của Nga lại được thu mua bởi Open Mineral Ltd, một chi nhánh có 100% vốn thuộc công ty mẹ của Thụy Sĩ nhưng đóng tại Abu Dhabi, theo như phát giác của nhật báo Financial Times.

\”Luân Đôn mới cho giới nhà giàu Nga\”

Có một điểm chung  trong các vụ việc trên : trục Thụy Sĩ – Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất (UAE) dường như đang là một trong những lựa chọn của những người tìm cách lách lệnh trừng phạt Nga.  

Các nước phương Tây, đứng đầu là Hoa Kỳ đã không nhầm. Từ đầu tháng Ba năm nay, Thụy Sĩ và Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất đã nhận được những lời trách cứ từ các cường quốc phương Tây, những nước đang nỗ lực để các lệnh cấm Nga có hiệu quả hơn.

Người ta vẫn nói đến các trường hợp cố tình phớt lờ trừng phạt là Trung Quốc và Ấn Độ. Nhưng Thụy Sĩ và Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất lại ngày càng đóng vai trò quan trọng trong  lĩnh vực lách trừng phạt. « Đặc biệt là các quốc gia vùng Vịnh ương quốc đang trở thành một nhân tố sống còn đối với Matxcơva trong nỗ lực tránh lệnh trừng phạt », Maria Shagina, chuyên gia về trừng phạt quốc tế thuộc Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế có trụ sở tại Luân Đôn nhận định.

Chuyên gia kinh tế về những nước vùng Vịnh tại Open University Vương Quốc Anh, Emilie Rutledge khẳng định, từ đầu cuộc chiến tranh xâm lược Ukraina, « Dubai đã trở thành một Luân Đôn mới cho dân nhà giàu Nga, những người có liên hệ với Vladimir Putin ». Trước tháng 2/2022, Luân Đôn vẫn nổi tiếng là nơi giới nhà giàu Nga đầu tư vào các bất động sản xa xỉ.

Từ đầu cuộc chiến tranh Ukraina, hàng nghìn người giàu có Nga đã đóng đô tại Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập. Họ tìm đến nơi đấy không chỉ vì thích ánh nắng mặt trời và những khu nhà ở sang trọng hướng mặt ra biển.

Sébastien Boussois, chuyên gia về quan hệ Châu Âu và các nước Trung Đông tại Đại học Tự do Bruxelles khẳng định trong vòng hơn một năm qua, người Nga ở Dubai hau Abu Dhabi đã « thành lập lại khoảng 300 công ty để tiếp tục công việc làm ăn của họ », tại vùng đất bình yên mới.

Matxcơva hoàn toàn ủng hộ tạo điều kiện cho mối quan hệ mật thiết này với các Tiểu Vương Quốc Ả Rập.  Emilie Rutledge cho biết : «  Đầu tư của các doanh nghiệp Nhà nước, của các nhà tài phiệt hay đơn giản là các công dân nga trong vùng này đã tăng lên đáng kể ». Tổng thống Vladimir Putin thậm chí đã chứng tỏ ông rất quan tâm đến mối quan hệ này. Trong chuyến thăm Saint- Petersbourg hồi tháng 10/2022, của tổng thống Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất, hoàng thân Mohammed ben Zayed al-Nahyane, ông Putin đã có động thái ngoại giao là ngồi bên cạnh chứ không đối diện trước bàn như ông vẫn thường làm khi tiếp hầu hết các khách đến Nga từ đầu cuộc chiến tranh hiện nay.

Và các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất tỏ ra nhạy cảm. Emilie Rutledge nhấn mạnh quốc gia này đã chính thức trung lập về cuộc xung đột tại Ukrana và \” cũng không nên quên rằng Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất đã cung cấp hơn 100 triệu đô la viện trợ nhân đạo cho Ukraine\”. Nhưng UAE từ chối áp dụng các biện pháp trừng phạt Nga vì cuộc xâm lược Ukraina. Một thái độ lập trường không gây ngạc nhiên cho giới chuyên gia trong khu vực. Andreas Krieg, một chuyên gia về Trung Đông tại King\’s College cho biết: \”UAE đã sử dụng các thế mạnh hải cảng, tài chính và hậu cần một cách rất chiến lược trong nhiều năm để tạo thuận lợi buôn bán giữa các tác nhân Nhà nước với phi Nhà nước cho dù họ có bị trừng phạt hay không\”.

Tái xuất sang Nga

Với những chế độ bị cộng đồng quốc tế cô lập kinh tế, vũ khí lôi kéo của chính quyền UAE là sự thuận tiện cho tái xuất hàng hóa qua cảng Jebel Ali tại Dubai. Đây là nguồn lợi lớn cho Matxcova. Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất đã xuất khẩu thiết bị điện tử sang Nga nhiều gấp 10 lần so với một năm trước, Financial Times ghi nhận. Các sản phẩm, ban đầu có thể đến từ các công ty ở các quốc gia đã cấm buôn bán với Nga kể từ khi chiến tranh nổ ra. James O\’Brien, người đứng đầu Văn phòng Điều phối các lệnh trừng phạt quốc tế của Hoa Kỳ, trong chuyến đi đến Dubai hồi tháng Ba vừa qua đã cho biết: \”Yêu cầu chính của chúng tôi là việc tái xuất khẩu này (sang Nga) phải dừng lại\”.

UAE bị tố cáo nhắm mắt làm ngơ trước hoạt động buôn bán nguyên vật liệu cơ bản và dầu lửa Nga. Và ở trong việc này có Thụy Sĩ nhảy vào cuộc chơi.

Trong lịch sử, các nhà kinh doanh nguyên liệu cơ bản hoặc dầu mỏ chính – chẳng hạn như Glencore hoặc Vitol – đã đăng ký trụ sở trên đất Thụy Sĩ. Vì vậy, khi Thụy Sĩ quyết định theo Châu Âu áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với việc nhập khẩu dầu mỏ và nguyên liệu thô của Nga, như vàng, \”đã gây một làn gió hoảng loạn ở Genève\”, tổ chức phi chính phủ Global Witness viết trong báo cáo về tình trạng lách lệnh trừng phạt đối với Nga.

Các chi nhánh « độc lập »

Nhưng một số nhà buôn dầu này đã nhanh chóng xác định được một kẽ hở: Lệnh cấm này chỉ áp dụng cho các công ty có trụ sở tại Thụy Sĩ. Tại sao không sử dụng các công ty con được mở ở một quốc gia không tham gia trừng phạt quốc tế… như ở Dubai hay Abu Dhabi?

Đó là lý do để các công ty con của công ty mẹ Thụy Sĩ như Paramount DMCC hoặc Open Mineral Ltd sự xuất hiện tại Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất.  Đây là sự khác biệt lớn giữa các biện pháp trừng phạt theo cách Thụy Sĩ với trừng phạt được Bruxelles thông qua.

Nghĩa vụ duy nhất được quy định trong luật Thụy Sĩ là công ty con phải độc lập 100% với công ty mẹ. Maria Shagina, người đã làm việc lâu năm ở Geneva, lưu ý: “Toàn bộ vấn đề xuất phát từ việc chính quyền Thụy Sĩ từ chối định nghĩa chính xác khái niệm công ty con độc lập và sự mơ hồ này có thể bị lợi dụng”.

Chính quyền Thụy Sĩ vẫn giữ quan điểm cho rằng  các biện pháp được Thụy Sĩ thông qua hoàn toàn phù hợp với các quyết định có hiệu lực ở Châu Âu, cho dù chúng không được diễn giải theo cùng một cách. Tuy nhiên đó là những sắc thái diễn giải dường như đã giúp cho Paramount  DMCC bán dầu Nga cao hơn mức giá trần là 60 đô la một thùng, theo trừng phạt của Liên Âu, trong khi Paramout SA, đặt tại Thụy Sĩ không thể làm điều này. Còn nhà buôn vàng Open Mineral Ltd thì lại có thể mua vàng Nga với hàng chục triệu đô la trong khi Open Mineral AG không được phép.

Những kẽ hở trên cho thấy hạn chế của cơ chế trừng phạt được triển khai từ một năm nay nhằm cố gắng bóp nghẹt Nga về mặt kinh tế.  Chuyên gia về các trừng phạt kinh tế của Đại học Harvard và Đại học Nottingham, ông Tyler Kustra nhận định : «  Người ta đáng ra phải hành động nhanh ngay từ đầu. Bây giờ chỉ có cách buộc các nước tuân thủ các quy định tốt hơn. »

Còn lại là để xem liệu Washington có thể gây áp lực đủ với những nước đó để họ sết chặt thêm các quy định riêng. Trong trường hợp của Thụy Sĩ, giới tài chính sợ rằng nếu làm gắt quá, các khách hàng giàu có của những nước khác,  như Trung Quốc chẳng hạn, sẽ bỏ chạy.

Còn đối với Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất, «  đe dọa sự tồn vong duy nhất đối với họ là từ Iran. Nói một cách đơn giản, Hoa Kỳ hay Israel sẽ không ngần ngại bảo Vệ Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất dù có bao nhiêu nhà tài phiệt Nga ở đó », theo chuyên gia Maria Shagina. Tóm lại, không dễ gì tìm đượ