Chiến tranh Ukraine: Những \’siêu hâm mộ\’ Putin trên Facebook thực thi nhiệm vụ

• Jack Goodman & Olga Robinson
• BBC News

9 giờ trước

Nhiều nơi trên thế giới đã lên án cuộc xâm lược của Nga nhằm vào Ukraine, thế nhưng các nhóm Facebook do những người có động cơ mờ ám đang muốn thay đổi nhận định về nhà lãnh đạo Putin.

Hàng triệu người đã xem những bài đăng khắc họa chân dung Tổng thống Vladimir Putin cười, nhân hậu và yêu hòa bình.

Đây là những superfan (siêu hâm mộ) ông Putin – và chúng tôi đã theo dõi những gì họ thực hiện cùng nơi xuất xứ.

Số lượng lớn

BBC đã điều tra các nhóm ủng hộ Putin đông đảo này với sự trợ giúp từ những nhà nghiên cứu của Viện Institute for Strategic Dialogue (ISD).

Các chuyên gia của ISD đã xác định được 10 nhóm ủng hộ Putin công khai, ca ngợi những cái tên như Vladimir Putin – Nhà lãnh đạo của thế giới tự do. Các nhóm này có hơn 650.000 thành viên. Nội dung bao gồm hình ảnh và tin nhắn ca ngợi nhà lãnh đạo Nga, viết theo một số ngôn ngữ gồm tiếng Anh, Nga, Farsi, Ả Rập và Khmer.

Không chỉ đông đảo mà họ còn hoạt động tích cực. Trong vòng tháng qua, các nhà nghiên cứu đã đếm được 16.500 bài đăng, nhận được hơn 3,6 triệu lượt tương tác.

Mục tiêu chung của những nhóm này dường như là nâng Putin lên tầm một anh hùng chống lại phương Tây, với sự ủng hộ quốc tế áp đảo.

Các hình ảnh cho thấy nhà lãnh đạo Nga \”bước đi tự tin, ôm chó cưng, nhìn đắm đuối vào camera, chào binh sĩ và cưỡi một loạt các động vật hoang dã, bao gồm gấu và sư tử\”.

Các nhóm này đã có hơn 100.000 thành viên mới kể từ Nga xâm lược Ukraine vào ngày 24/02.

Khi đào sâu vào chi tiết những người đẩy mạnh đa số nội dung, thì xuất hiện một điều đó là nhiều fan được liệt kê là những quản trị viên các nhóm này lại có những tài khoản sao chép với cùng tên gọi. Các nhà nghiên cứu cũng phát hiện ít nhất 100 tài khoản như vậy trong mạng lưới.

Những tài khoản này thường theo dõi lẫn nhau và thường đăng những tin nhắn tình cảm hay \’thả tim\’ cho nhau. Và họ cũng quản lý những tài khoản ủng hộ Putin cùng với những người mạo danh Liên bang Nga hoặc các cơ quan an ninh Nga, và rõ ràng đều là giả.

Việc sở hữu những tài khoản sao chép này có nguy cơ vi phạm điều luật về hành vi giả mạo của Facebook, theo ISD.

Moustafa Ayad, trưởng nhóm nghiên cứu gọi điều này là một ví dụ về \”astroturfing\” – có nghĩa là một hoạt động trên mạng bao gồm nhiều tài khoản và tạo một ấn tượng giả về sự ủng hộ rộng khắp của công chúng.

Chiến dịch \”tạo nên diện mạo về sự ủng hộ rộng khắp dành cho Putin và Điện Kremlin theo sau cuộc xâm lược và dựa trên… những tài khoản giả mạo để hoàn tất mục tiêu\”, theo báo cáo của ISD.

Người dùng tích cực

Theo dõi sát sao hơn các quản trị viên của những nhóm này cho thấy hoạt động bất thường. Một người tên Marine, ghi nơi ở là tại Syria, đã sử dụng 3 tài khoản riêng rẽ để gia tăng sự ủng hộ cho Putin. 3 tài khoản này theo tiếng Ả Rập đăng bài cùng thời điểm mỗi ngày.

Một quản trị viên khác là Victoria, từ Campuchia đã khuếch đại nội dung trong một nhóm tiếng Khmer. Kể từ ngày 4/2, các bài đăng của cô ấy đã nhận được hơn 34.000 lượt tương tác và đã được chia sẻ hơn 4.000 lần.

Và Marine và Victoria cùng quản trị một trang Facebook tiếng Khmer, theo dạng thức phối hợp rộng hơn giữa một số tài khoản.

Các bài đăng được chia sẻ rộng rãi trên khắp các nhóm khác nhau. Ví dụ một tài khoản khác được liệt kê có địa điểm ở Bulgaria đã đăng cùng một hình ảnh Putin đến 12 lần chỉ trong vài phút.

Chúng tôi cố gắng liên lạc với những người đằng sau các tài khoản này thế nhưng không gặp may mắn.

Nhưng một người đàn ông tên Raja ở Kenya, nằm trong một vài nhóm này và có chữ \”Putin\” ở phần cuối tên của anh ta trên Facebook đã trả lời cuộc gọi của chúng tôi. Trong một cuộc trao đổi ngắn, anh ta gọi Putin là \”một nhà lãnh đạo vĩ đại\” nhưng nói không muốn thảo luận về chiến tranh. Chúng tôi đã email cho anh ta những câu hỏi thêm về sự quan tâm đối với Nga nhưng không nhận được phản hồi.

Hasmik từ Armenia nói cô là một nhà báo và hiện đang giúp điều hành 6 nhóm ủng hộ Putin. Chúng tôi đã hỏi ai đã mời cô ấy làm điều này. Cô ấy nói với chúng tôi đó là những người đang điều hành các nhóm này và cho biết cô không được trả công cho những nỗ lực của mình.

Liên quan đến Nga?

Thật khó để có thông tin về những động cơ của những người đằng sau các tài khoản này. Không có mối liên kết rõ ràng với chính phủ Nga và không giống những chiến dịch tin giả được biết đến nhiều của Nga, mạng lưới này không rõ ràng hay những người liên quan cũng không che giấu ý đồ.

Thế nhưng chúng tôi không thể loại trừ khả năng là hệ thống này có vài liên kết với chính quyền Nga hay các thành phần ủng hộ Putin ngay từ bên trong nước Nga.

Nhiều người trên khắp thế giới quan tâm đến Putin và quan điểm về thế giới theo hướng chống phương Tây của ông ta.

Chúng tôi đã liên lạc với Facebook, vốn tuyên bố có chính sách chống lại các tài khoản giả mạo và cũng đã khóa một số tài khoản dựa theo thông tin từ báo cáo và những cuộc điều tra của họ.

\”Chúng tôi đang tiếp tục thực thi hành động mạnh mẽ để ngăn chặn thông tin giả mạo liên quan đến cuộc khủng hoảng tại Ukraine,\” người phát ngôn từ công ty mẹ Meta nói.

Những Putin giả

Trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi đã bắt gặp hiện tượng thú vị khác – những tài khoản mạo danh Vladimir Putin.

Putin là một trong số ít nhà lãnh đạo thế giới không sử dụng mạng xã hội, và không có tài khoản Facebook dưới tên ông ta. Ông ta được cho rằng thậm chí không có cả điện thoại thông minh.

Theo người phát ngôn của ông ấy, thì Putin đơn giản \”không cần\” mạng xã hội vì \”nó không mang lại cho ông ấy bất kỳ điều gì mà ông ấy chưa có được\”.

Thế nhưng một số người đã lắp đầy khoảng trống trên mạng mà Putin để lại. Một trang trên Facebook như trên có hơn 3 triệu người theo dõi cho đến khi bị tháo xuống nhằm mạo danh người khác, không lâu sau khi cuộc xâm lược Ukraine nổ ra hồi cuối tháng 2.

Một số lượng đáng kể các subscriber của trang này – con số là hơn 700.000 – đã tham gia trong suốt thời gian đại dịch khi trang này tích cực ca ngợi vaccine Covid do Nga chế tạo.

Gần đây hơn, một trang đã đăng tải những thông điệp khuếch trương quan điểm của Kremlin về chiến tranh, và nhiều người bình luận trên trang này dường như đã tin rằng trang này chứa những ngôn từ chính gốc từ nhà lãnh đạo Nga Putin.

Không lâu sau cuộc xâm lược, thì một bài đăng trên trang này đã tuyên bố mục tiêu của \”chiến dịch\” là \”gìn giữ hòa bình… với mục tiêu duy nhất là giải trừ quân sự quốc gia láng giềng\”. Thông điệp này cũng nhận được hơn 200.000 lượt thích và chia sẻ.

Và trang này cũng có một thói quen tag người khác trong thông điệp về Putin, bao gồm những người dùng được các nhà nghiên cứu phát hiện có tài khoản sao chép. Nói cách khác thì trang này đang tương tác với những \’siêu hâm mộ\’ của Putin.

Chúng tôi không rõ ai đứng đằng sau tài khoản này. Người quản trị trang thì ở Nga và Lativia, theo như mục minh bạch của trang.

Các trang dành cho người hâm mộ là mảnh đất màu mỡ để gia tăng sự ủng hộ dành cho Kremlin trên quốc tế, Nika Aleksejeva, nhà nghiên cứu từ Digital Forensic Research Lab (DFRLab), thuộc Atlantic Council nói.

\”Chúng có thể giúp thiết lập sự ủng hộ công khai ở những quốc gia nước ngoài cho điều mà Kremlin gọi là \’chiến dịch quân sự tại Ukraine\’ nếu không được các nền tảng mạng xã hội chính thống gõ bỏ,\” bà Nika Aleksejeva nói.

DFRLab cũng nêu chi tiết về các một tài khoản mạo nhận là Putin đăng tiếng Ả Rập, đã trả tiền quảng cáo nhắm đến người dùng ở một số nước gồm Algeria, Libya, Ai Cập, Yemen, Morocco, Lebanon, và Tunisia. Trang này vốn có hơn 1 triệu người theo dõi đã bị xóa từ khi đó.

Một trang Putin có tầm ảnh hưởng khác, đăng tiếng Ả Rập thì được quản lý bởi một người đàn ông, vốn là người hâm mộ mạnh mẽ nhà lãnh đạo Syria Bashar al-Assad. Trang này đã có gần 1 triệu người theo dõi trước khi biến mất gần đây.