July 20, 2024
Theo thông tin từ báo Tuổi Trẻ, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã từ trần và Chủ tịch nước Tô Lâm đã được Bộ Chính trị phân công tạm thời thay quyền ông Trọng điều hành công việc của Đảng Cộng sản Việt Nam. Sự kiện này đã dẫn đến nhiều đồn đoán rằng ông Tô Lâm có thể kiêm nhiệm cả hai vị trí Tổng Bí thư và Chủ tịch nước. Vậy, sự “ra đi” về mặt quyền lực của ông Trọng giữa nhiệm kỳ Đại hội 13 sẽ ảnh hưởng như thế nào đến chính trị Việt Nam trong tương lai?
Lãnh tụ cộng sản Cuba, Fidel Castro từng nói “cách mạng không bao giờ nghỉ hưu” và bản thân ông cũng không nghỉ hưu, làm Tổng Bí thư đến khi qua đời. Tương tự, ông Nguyễn Phú Trọng sẽ được nhớ đến với nhiều điều, trong đó có nhiệm kỳ Tổng Bí thư thứ ba chưa từng có, phá vỡ quy tắc hai nhiệm kỳ từ thời kỳ Đổi mới năm 1986. Quyết định không về hưu sau hai nhiệm kỳ của ông Trọng đã ảnh hưởng lớn đến chính trị Việt Nam.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Quang A, nhà quan sát chính trị Việt Nam ở Hà Nội, quyết định không về hưu của ông Trọng liên quan đến nhiều thất bại, trong đó lớn nhất là không tìm được người kế vị vào thời điểm đó. Ông nhận định: “Đấy là một di sản rất dở của ông ấy. Ông ấy đã ngồi xổm lên Điều lệ Đảng. Đó là điểm mà tôi nói là tham quyền cố vị. Ông ấy đã thất bại hoàn toàn trong việc chọn người kế vị, một việc quan trọng của mọi chế độ.”
Việc ông Trọng không chuẩn bị kỹ lưỡng cho sự ra đi về mặt quyền lực dẫn đến hậu quả cho nền chính trị Việt Nam sắp tới. Tiến sĩ Nguyễn Quang A đặt ra hai giả thuyết:
Nhìn về quá khứ của ông Tô Lâm thì có nhiều điều đáng lo ngại, vì ông đã bắt giữ nhiều nhà hoạt động xã hội dân sự và soạn thảo nhiều bộ luật bảo thủ.
Khi nắm quyền lực tuyệt đối, ông Tô Lâm có thể thực hiện một số cải cách dưới sức ép của người dân, tình hình quốc tế và đội ngũ cố vấn thân cận.
Quyết định của Bộ Chính trị và tương lai
Theo GS. Carlyle Thayer, quyết định của Bộ Chính trị giao nhiệm vụ chủ trì công việc của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị và Ban Bí thư cho Chủ tịch nước Tô Lâm là theo đúng quy định. Điều này đảm bảo sẽ không có sự gián đoạn lớn trong chính sách đối nội và đối ngoại.
GS. Thayer nhận xét rằng việc giao quyền lực cho Tô Lâm là một quyết định thận trọng, mang lại gần 18 tháng để chuẩn bị cho Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV. Thời gian này cần thiết để xây dựng sự đồng thuận về ban lãnh đạo mới cũng như các chính sách kinh tế – xã hội và đối ngoại cho giai đoạn 2026-2030.
GS. Zachary Abuza chia sẻ với RFA rằng ông hy vọng việc ông Tô Lâm cầm quyền sẽ chấm dứt đấu đá chính trị nội bộ trong 17 tháng tới cho đến khi Đại hội Đảng lần thứ 14 được tổ chức. Ông cho rằng Chủ tịch Tô Lâm sẽ giữ chức quyền Tổng Bí thư, thay thế ông Trọng, người đã vắng mặt trong các cuộc họp quan trọng và trông rất yếu đuối trước khi qua đời.
Mặc dù Việt Nam tự hào về khả năng lãnh đạo tập thể và đã tách biệt các chức vụ Chủ tịch nước và Tổng Bí thư, nhiều khả năng ông Tô Lâm sẽ nắm giữ cả hai chức vụ này. Điều này từng xảy ra khi ông Nguyễn Phú Trọng đã kiêm nhiệm cả hai chức vụ từ năm 2018-2021 sau cái chết của Chủ tịch nước Trần Đại Quang.
Tóm lại, sự “ra đi” của ông Nguyễn Phú Trọng sẽ có tác động lớn đến chính trị Việt Nam, đặc biệt là trong bối cảnh ông Tô Lâm tạm thời nắm quyền và có thể kiêm nhiệm cả hai vị trí quan trọng. Các chuyên gia cho rằng tương lai chính trị Việt Nam sẽ phụ thuộc vào cách ông Tô Lâm thực hiện quyền lực và liệu ông có thể đưa ra các cải cách cần thiết hay không.
