Những bài học từ châu Á Vũ Đức Khanh 10/9/2024 Việc mở rộng và nâng cấp các thể chế chính trị tại Việt Nam là điều không thể tránh khỏi trong bối cảnh thế giới ngày càng hội nhập và cạnh tranh gay gắt.
Tuy nhiên, một trong những trở ngại lớn nhất đối với cải cách chính trị là nỗi lo sợ của giới lãnh đạo rằng tự do chính trị sẽ dẫn đến sự can thiệp của các cường quốc, đặc biệt là Trung Quốc.
Câu hỏi đặt ra là: Làm sao để cải cách chính trị mà vẫn đảm bảo được tính toàn vẹn quốc gia, không bị ảnh hưởng quá mức bởi các thế lực bên ngoài? Để trả lời câu hỏi này, chúng ta cần nhìn vào những bài học thành công từ các quốc gia châu Á khác.
1) – Nam Hàn: Từ chế độ độc tài đến nền dân chủ vững mạnh Nam Hàn là một trong những ví dụ điển hình về một quốc gia chuyển mình từ chế độ độc tài sang nền dân chủ ổn định, trong khi vẫn giữ được quan hệ mạnh mẽ với các cường quốc mà không để bị can thiệp sâu vào nội bộ. Sau cuộc nổi dậy của người dân vào năm 1987, Nam Hàn chuyển sang nền dân chủ. Một yếu tố quan trọng giúp Nam Hàn tránh được sự can thiệp của các cường quốc, đặc biệt là Mỹ, là việc họ xây dựng được một hệ thống luật pháp vững mạnh, bảo vệ quyền tự quyết và hạn chế sự can thiệp từ bên ngoài. Đồng thời, Nam Hàn cũng không tách rời khỏi các đồng minh quốc tế, đặc biệt là Mỹ, và duy trì một vị thế mạnh mẽ trong khu vực.
2) – Đài Loan: Dân chủ hóa trong bóng đen Trung Quốc Trường hợp của Đài Loan càng rõ ràng hơn về việc chuyển đổi sang dân chủ trong bối cảnh mối đe dọa thường trực từ Trung Quốc. Vào cuối thập niên 1980, Đài Loan đã tiến hành các cuộc cải cách chính trị để chuyển sang một hệ thống dân chủ đầy đủ. Mặc dù Trung Quốc liên tục gây áp lực, Đài Loan đã thành công trong việc bảo vệ nền dân chủ và giữ vững sự độc lập về chính trị của mình. Một phần thành công của Đài Loan nằm ở việc họ xây dựng một hệ thống đa đảng mạnh mẽ, với các luật cấm sự can thiệp của nước ngoài vào các đảng phái chính trị. Đài Loan cũng chú trọng phát triển lực lượng quân đội và quan hệ quốc tế, đặc biệt là với Mỹ, nhằm bảo vệ nền dân chủ của mình trước áp lực từ Bắc Kinh.
3) – Indonesia: Quá trình dân chủ hóa sau độc tài Indonesia cũng là một ví dụ nổi bật về việc chuyển từ chế độ độc tài sang dân chủ mà không đánh mất tính toàn vẹn quốc gia. Sau sự sụp đổ của chế độ Suharto vào cuối thập niên 1990, Indonesia đã tiến hành những cải cách chính trị sâu rộng và tổ chức các cuộc bầu cử tự do. Mặc dù phải đối mặt với nhiều thách thức, từ tham nhũng đến chủ nghĩa ly khai, Indonesia đã thành công trong việc giữ vững sự ổn định chính trị. Một yếu tố quan trọng là sự hợp tác quốc tế và việc kiểm soát chặt chẽ những ảnh hưởng từ bên ngoài, trong đó có Trung Quốc.
4) – Philippines: Bài học từ cách mạng dân chủ Philippines là một ví dụ điển hình khác về việc xây dựng một nền dân chủ sau thời gian dài chịu sự cai trị của chế độ độc tài. Cuộc cách mạng Philippines vào năm 1986 đã chấm dứt thời kỳ cầm quyền của Ferdinand Marcos và mở đường cho nền dân chủ phát triển. Mặc dù phải đối mặt với nhiều thách thức từ sự can thiệp của các cường quốc, Philippines đã xây dựng được một hệ thống chính trị ổn định, với các quy định nghiêm ngặt về sự can thiệp của nước ngoài vào các hoạt động chính trị trong nước.
Vận dụng bài học cho Việt Nam Từ các bài học trên, có thể rút ra một số chiến lược khả thi cho Việt Nam trong việc tiến hành cải cách chính trị mà không phải lo ngại quá nhiều về sự can thiệp của Trung Quốc hay Mỹ.
1. Xây dựng khung pháp lý mạnh mẽ: Việt Nam cần thiết lập các quy định rõ ràng, nghiêm ngặt về việc cấm can thiệp của nước ngoài vào các đảng phái chính trị. Điều này có thể học hỏi từ các quốc gia như Nhật Bản, Nam Hàn hay Đài Loan, nơi luật pháp bảo vệ quyền tự quyết của đất nước và hạn chế sự ảnh hưởng từ bên ngoài.
2. Đảm bảo sự độc lập của lực lượng vũ trang: Một trong những mối lo ngại lớn của Việt Nam hiện nay là sự xâm nhập của ngoại bang, đặc biệt là Trung Quốc, vào lực lượng vũ trang. Để đảm bảo tính độc lập của lực lượng này, Việt Nam cần tăng cường kiểm soát nội bộ và hợp tác với các quốc gia có kinh nghiệm trong việc giữ gìn an ninh quốc gia, như Mỹ hay Nhật Bản.
3. Học hỏi từ mô hình của Đài Loan: Đài Loan đã thành công trong việc dân chủ hóa và bảo vệ độc lập chính trị trước áp lực từ Trung Quốc. Việt Nam có thể học hỏi từ mô hình này, đặc biệt là trong việc duy trì quan hệ quốc tế rộng mở nhưng vẫn bảo vệ được lợi ích quốc gia.
4. Phát triển các tổ chức xã hội dân sự mạnh mẽ: Các tổ chức xã hội dân sự không chỉ giúp thúc đẩy cải cách xã hội mà còn là một phương tiện quan trọng để bảo vệ nền dân chủ khỏi sự can thiệp của các cường quốc. Việt Nam cần khuyến khích sự phát triển của các tổ chức này, đồng thời kiểm soát chặt chẽ những ảnh hưởng từ nước ngoài.
Thay lời kết, cải cách chính trị không chỉ là một đòi hỏi của thời đại mà còn là một yêu cầu cấp bách để Việt Nam tiếp tục phát triển trong một thế giới đầy biến động.
Tuy nhiên, việc tiến hành cải cách cần dựa trên những kinh nghiệm quốc tế và các biện pháp bảo vệ chủ quyền quốc gia. Việt Nam có thể học hỏi từ các quốc gia như Nam Hàn, Đài Loan, Indonesia và Philippines để xây dựng một hệ thống chính trị dân chủ, vững mạnh, đồng thời bảo vệ được tính toàn vẹn quốc gia trước sự can thiệp của các cường quốc.
