Chiến tranh Ukraina là « phòng thí nghiệm » để Mỹ « chuẩn bị kỹ hơn cho một cuộc đối đầu gián tiếp mai sau với Matxcơva và nhất là với Bắc Kinh ». Giúp đỡ Ukraina là cơ hội để Washington rà soát lại và cập nhật học thuyết quốc phòng, điều chỉnh khả năng tác chiến, thẩm định lại sức mạnh quân sự, kiểm tra khả năng của ngành công nghiệp sản xuất vũ khí.
Đăng ngày: 27/09/2024
Tấn công Ukraina, Nga vừa thách thức, vừa tạo cơ hội tạo cơ hội cho Hoa Kỳ tăng cường khả năng « kềm tỏa những tham vọng bá chủ (…) của đối thủ chiến lược duy nhất xứng tầm là Trung Quốc ».
Trên đây là ý chính trong bài phân tích được đăng trên tạp chí chuyên về công nghiệp và quốc phòng, DEFENSE&Industries số ra tháng 6/2024 « Những bài học chính từ xung đột ở Ukraina đối với chính sách quốc phòng của Mỹ ». Tác giả là nhà nghiên cứu Didier Gros, cộng tác viên với Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược –FRS. Ông chuyên nghiên cứu về chính sách quốc phòng của Mỹ, về quan hệ giữa hai bờ Đại Tây Dương và nhất là về chính sách đối phó với những mối đe dọa mới.
Trung Quốc, nỗi ám ảnh của Hoa Kỳ
Mở đầu bài viết, tác giả khẳng định xung đột Ukraina được đặt trong « tầm nhìn về địa chính trị rộng lớn hơn, mà ở đó sự đối đầu về mặt chiến lược với Trung Quốc là ưu tiên tuyệt đối ». Do vậy viện trợ cho Ukraina theo đuổi hai mục tiêu : vừa đáp ứng những nhu cầu cấp bách của chính quyền Kiev vừa chuẩn bị khả năng sau này Mỹ phải « gián tiếp đương đầu với Matxcơva nhất là với Bắc Kinh ».
Dấu hiệu nào cho thấy, giúp Ukraina đương đầu với Nga nhưng thực ra Trung Quốc mới là nỗi ám ảnh của Hoa Kỳ ?
Nhà nghiên cứu Didier Gros cho rằng, « theo quan điểm của Lầu Năm Góc, kết luật đầu tiên rút ra từ việc Matxcơva xâm chiếm Ukraina không chỉ tập trung vào chiến lược của Mỹ đối với nước Nga (…) bởi xét cho cùng từ trước đến nay Washington luôn xem Nga là một ‘vấn đề’ » Cuộc chiến này càng củng cố thêm quan điểm của Mỹ : Washington cần đẩy mạnh nỗ lực kềm tỏa những tham vọng bá chủ, ở cấp vùng, thậm chí là cấp toàn cầu, của một đối thủ chiến lược duy nhất xứng tầm, là Trung Quốc.
Điều này, trong mắt các chuyên gia về quân sự và chiến lược của Mỹ càng trở nên cấp bách khi mà « Nga và Trung Quốc đang xích lại gần nhau ».
Tác giả bài nghiên cứu nhắc lại rằng, chiến tranh Ukraina vừa khai mào, « cộng đồng chiến lược ở Mỹ đã vội vàng mở ra hồ sơ Đài Loan ». So sánh giữa việc Ukraina bị Nga xâm lấn với khả năng Trung Quốc đánh chiếm Đài Loan, Washington coi hồ sơ Đài Loan là « thách thức ở quy mô lớn với những hệ quả nghiêm trọng hơn nhiều đối với trật tự thế giới trong tương lai ».
Giúp Ukraina Mỹ được lợi gì ?
Bài học thứ nhất là chính sách răn đe « không hiệu quả ». Nga xâm lăng Ukraina là điều bất ngờ, thách thức trật tự quốc tế được dưới trướng Hoa Kỳ. Dù vậy báo cáo về chính sách phòng thủ quốc gia được công bố tháng 10/2022, Lầu Năm Góc nhấn mạnh « CIA biết trước trước kịch bản này ». Hành động của Matxcơva củng cố thêm « tầm nhìn của tổng thống Biden về một cuộc đối đầu không tránh khỏi giữa các chế độ chuyên chế và các nền dân chủ »
Bộ trưởng Quốc Phòng Lloyd Austin tuyên bố « mục tiêu thực thụ của Hoa Kỳ là nhằm làm suy yếu nước Nga không chỉ nhân cuộc xung đột Ukraina mà còn hơn thế nữa ». Có điều như nhà nghiên cứu Pháp ghi nhận Hoa Kỳ luôn đặt quyền lợi của chính mình lên trên hết, nên Nhà Trắng đã thiên về giải pháp : Giúp đỡ Ukraina ở quy mô lớn nhưng đồng thời tránh gây thêm căng thẳng với một cường quốc hạt nhân hàng đầu.
Châu Âu là một chú lùn về quân sự
Bài học thứ nhì là cuộc chiến ở Ukraina đặt ra vấn đề về an ninh của châu Âu. Cuộc chiến này cho phép khẳng định lại vai trò đầu tầu của Mỹ ; tạo thêm sức mạnh cho NATO, một liên minh quân sự đặt dưới sự chỉ huy của Hoa Kỳ và đã để lộ rõ chính sách phòng thủ của châu Âu chỉ « đóng vai trò thứ yếu ».
Bài học thứ ba là trước một cuộc xung đột vũ trang xảy ra ngay tại châu Âu và sát cạnh cửa ngõ của Liên Âu, « Hoa Kỳ và cả hai bên đang tham chiến (Nga và Ukraina) cùng nhân thấy rằng Liên Hiệp Châu Âu chỉ là những nhà quan sát đứng ngoài cuộc. Châu Âu là một cường quốc quân sự còn chưa trưởng thành, và chỉ chiếm một vị trí không đáng kể cho dù đã có một vài tiến bộ ».
Mỹ cập nhật học thuyết và tiềm năng quân sự
Nhưng cũng nhờ Nga xâm lược Ukraina mà Hoa Kỳ đã có cơ hội để rà soát lại chiến lược và khả năng quân sự của chính mình. Chuyên gia Pháp nghiên cứu về quan hệ giữa hai bờ Đại Tây Dương và chính sách quốc phòng của Mỹ, Didier Gros giải thích : Mỹ nhận thấy một số những « giới hạn » về ảnh hưởng của mình đối với phần còn lại của thế giới, nên đã buộc phải tìm thế cân bằng giữa « những tham vọng và nghĩa vụ » của mình. Cụ thể là « vào lúc mà Kiev và châu Âu lệ thuộc vào những quyết định quân sự của Mỹ thì Washington phân biệt rõ ràng hai vấn đề là an ninh của châu Âu và số phận Ukraina. Không hẳn vì muốn bỏ rơi Ukraina, nhưng Hoa Kỳ có tầm nhìn xa hơn ».
Việc bỏ rơi hay không Ukraina tùy thuộc vào bốn yếu tố : vào toàn cảnh chính trị của nội bộ Hoa Kỳ, vào môi trường quốc tế, vào các diễn tiến tình hình quân sự ở Ukraina nhưng quan trọng hơn cả là giúp Kiev, có nằm trong danh sách các quyền lợi chiến lược của Mỹ hay không ?
Về điểm cuối cùng này, câu trả lời hiển nhiên là có.
Nhờ viện trợ quân sự cho Ukraina mà Hoa Kỳ « tự nhận thấy những thiếu sót của mình trong lĩnh vực công nghiệp quốc phòng », trong việc huy động quân cho các cuộc chiến tương lai. Hơn thế nữa bản chất « các cuộc chiến trong tương lai » cũng đang có nhiều thay đổi. Theo tác giả bài nghiên cứu đăng trên tạp chí DEFENSE&Industries, từ kinh nghiệm giúp đỡ Ukraina, Mỹ nhận thấy là cần tăng cường khả năng phối hợp với các lực lượng quân sự đồng minh, cần đẩy mạnh các chương trình đào tạo và tập huấn chung, cần phát triển khái niệm Multi Domain Operations mở rộng khả năng can thiệp trên nhiều lĩnh vực và trong những môi trường rất khác nhau ; và trong cuộc chiến tương lai thì « công nghệ cao sẽ đóng một vai trò then chốt », nhất là trong trường hợp phải đối đầu với Trung Quốc. Chiến tranh Ukraina cũng là « một phòng thí nghiệm » đối với các nhà chiến lược không riêng gì của Mỹ mà toàn thế giới, trong lĩnh vực « cyber » và lại càng thúc đẩy Lầu Năm Góc hợp tác chặt chẽ hơn các công ty dân sự.
Didier Gros, cộng tác viên của Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược Pháp, cho rằng, ở thời điểm hiện tại Washington tiếp tục học hỏi và rút kinh nghiệm từ « mô hình Ukraina » để chuẩn bị chính cho tương lại, đặc biệt là trong lĩnh vực « phát triển và phối hợp hành động với các đối tác trong vùng Ấn Độ Thái Bình Dương ».
