Thỏa thuận hạt nhân Iran: Iran tái khởi động làm giàu uranium

Ngày thứ Tư (6/11), Iran sẽ bắt đầu làm giàu uranium tại cơ sở Fordo dưới lòng đất, đây là một sự cắt giảm cam kết khác trong thỏa thuận hạt nhân năm 2015.

Tổng thống Hassan Rouhani nói rằng bước đi này có thể được hủy bỏ nếu các cường quốc thế giới tham gia hiệp ước giữ nguyên những cam kết của họ.

Uranium làm giàu có thể được sử dụng để chế tạo nhiên liệu lò phản ứng và cả vũ khí hạt nhân.

Đây là bước đi thứ tư của Iran kể từ tháng Bảy nhằm đáp trả lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ kể từ khi nước này rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran.

Hiệp định năm 2015 nhằm ngăn chặn tham vọng hạt nhân của Iran để đổi lấy dỡ bỏ lệnh trừng phạt nhưng Tổng thống Donald Trump đã đơn phương rút khỏi hồi tháng 5/2018.

Ông Trump muốn buộc Iran phải đàm phán một thỏa thuận mới sẽ áp đặt các biện pháp kiềm chế vô thời hạn lên chương trình hạt nhân của nước này và cũng ngăn chặn việc phát triển tên lửa đạn đạo của Iran. Nhưng Iran đã thẳng thừng từ chối.

Các quốc gia khác cùng tham gia thỏa thuận là Anh quốc, Pháp, Đức, Trung Quốc và Nga đã cố gắng duy trì thỏa thuận. Nhưng các lệnh trừng phạt đã khiến xuất khẩu dầu mỏ của Iran gặp khó khăn, giá trị đồng tiền nước này giảm mạnh, và đẩy tỷ lệ lạm phát tăng vọt.

Iran nhấn mạnh rằng chương trình hạt nhân của họ hoàn toàn vì mục đích hòa bình.

Trước năm 2015, quốc gia này có hai cơ sở làm giàu – Natanz và Fordo – nơi mà khí uranium hexafluoride được đưa vào máy ly tâm để tách ra đồng vị phân hạch nhất là U-235.

Thỏa thuận đã chứng kiến Iran đồng ý chỉ sản xuất iranium làm giàu thấp, có nồng độ U-235 ở mức 3-4%, và có thể được sử dụng để sản xuất nhiên liệu cho các nhà máy điện hạt nhân. Uranium để chế tạo vũ khí hạt nhân cần được làm giàu 90% trở lên.

Iran cũng đồng ý lắp đặt không quá 5.060 máy ly tâm lâu đời nhất và kém hiệu quả nhất tại cơ sở Natanz cho đến năm 2026 và không thực hiện bất kỳ hoạt động làm giàu nào tại Fordo cho đến năm 2031.

Trong bài phát biểu được phát đi trên truyền hình nhà nước hôm 5/11, tổng thống Iran tuyên bố: \”Bắt đầu từ ngày mai, chúng tôi sẽ bắt đầu bơm khí gas vào cơ sở Fordo.

Ông Rouhani cho biết bước đi này sẽ được thực hiện dưới sự giám sát của cơ quan giám sát hạt nhân quốc tế, Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA).

Ông nói thêm rằng Iran nhận thức được \”tính nhạy cảm\” của các quốc gia khác trong thỏa thuận liên quan đến Fordo, được xây dựng bí mật nằm sâu 90m dưới một ngọn núi ở phía nam Tehran để tránh bị không kích.

\”Nhưng đồng thời khi họ duy trì các cam kết của mình chúng tôi sẽ cắt giảm khí gas một lần nữa… do đó, bước đi này có thể được thay đổi.\”

Hôm 4/11, người đứng đầu Tổ chức Năng lượng Nguyên tử của Iran (AEOI) nói rằng họ đã tăng gấp đôi số lượng máy ly tâm tiên tiến đang hoạt động tại Natanz.

Ali Akbar Salehi nói với phóng viên rằng họ hiện đang sở hữu 60 máy ly tâm loại IR-6, và nó có thể làm giàu uranium tới ngưỡng 20% nồng độ \”trong vòng bốn phút\” sau khi nhận lệnh. Trước đây ông đã từng nói rằng AEOI sẽ cần bốn ngày để làm được điều này.

Nga cho biết họ đang theo dõi tình hình ở Iran \”với sự quan tâm\” sau thông báo của ông Rouhani.

\”Chúng tôi ủng hộ duy trì thỏa thuận này,\” Dmitry Peskov, phát ngôn viên của tổng thống nói với báo giới ở Moscow.

Hiện không có bình luận nào từ Liên minh châu Âu, nhưng một phát ngôn viên của người đứng đầu chính sách đối ngoại của EU nói hôm 4/11 rằng các quốc gia thành viên đã \”nhất quán khi nói rằng cam kết của chùng tôi với thỏa thuận hạt nhân phụ thuộc vào sự tuân thủ đầy đủ của Iran\”.