Trật tự thế giới mới nhìn từ cuộc xâm lược Ukraine

March 11, 2022

Xâm lược Ukraine là bước đi bất ngờ của Moscow, mục tiêu sâu xa là thay đổi trật tự thế giới hiện nay bằng trật tự mới có lợi hơn cho Nga.

Khi phát động cuộc xâm lược Ukraine hôm 24/2, Tổng thống Nga Vladimir Putin đặt dấu chấm hết cho kỷ nguyên hậu Chiến tranh Lạnh.

Xa hơn, đây là thông điệp cứng rắn của Điện Kremlin, rằng Moscow quyết tâm phá vỡ cấu trúc quan hệ quốc tế đang tồn tại để chia lại ván bài mới, mà thành bại thế nào sẽ phụ thuộc vào canh bạc của Nga ở Ukraine.

Các biện pháp trừng phạt dường như không đủ

Cuộc giao tranh ở Ukraine không phải loại sự kiện mà hai bên bất ngờ bị đẩy vào điểm nóng, thực chất chiến dịch là kết quả của một cuộc xâm lược có tính toán kỹ.

Giám đốc CIA William Burns từng cảnh báo về cuộc xâm lược từ chuyến thăm Moscow đầu tháng 11/2021.

Mục đích chuyến đi của ông Burns là nhằm làm rõ ý định thực sự của Moscow, sau khi tình báo Mỹ nắm được thông tin có thể Nga đang toan tính phát động chiếm đóng Ukraine.

Nhiều tháng qua, Mỹ và phương Tây đã liên tục cảnh báo về nguy cơ Nga phát động tấn công Ukraine. Danh sách các biện pháp trừng phạt cũng được phương Tây chuẩn bị sẵn, với cảnh báo sẽ khiến nền kinh tế Nga khốn đốn nếu nổ súng. Nhưng tất cả dường như không đủ.

Các chuyên gia có chung nhận định phương Tây, bất chấp những dấu hiệu căng thẳng ngày càng rõ ràng, đã không lường trước Nga có thể phát động một chiến dịch ở châu Âu.

“Đây là sự kiện đáng kinh ngạc và sẽ mang tới rất nhiều hậu quả. Động thái này sẽ gây ra những hậu quả khủng khiếp cho Mỹ, phương Tây và cho cả người Nga”, Ross Douthat, nhà báo của New York Times, bình luận.

Ông Douthat cho rằng châu Âu, Mỹ và Ukraine đã tính toán sai lầm. Hai bên đã tìm cách xích lại gần nhau với giả định rằng Nga sẽ chỉ gây ồn ào ở biên giới chứ không đi xa hơn.

“Tính toán sai lầm này là có thể hiểu được bởi hành động của ông Putin quá khó lường”, ông Douthat nhận định.

“Đây sẽ là cuộc xung đột trường kỳ”

Phát động cuộc xâm lược Ukraine là hành động đầu tiên phản ánh nỗ lực của Moscow phá bỏ trật tự thế giới hậu Chiến tranh Lạnh, xây dựng trật tự mới nơi Nga khôi phục ảnh hưởng ở Đông Âu và các nước Liên Xô cũ.

Trong dài hạn, cuộc giao tranh tại Ukraine sẽ tái định hình căn bản chính sách quốc phòng của các nước NATO cũng như EU, theo hướng coi Nga là đe dọa hàng đầu.

“Các lực lượng NATO sẽ được tái cơ cấu ở phía Đông. Có khả năng Phần Lan và Thụy Điển sẽ gia nhập NATO”, nhà báo Douthat nhận định.

Cái khó của châu Âu trong đáp trả Nga là nhiều quốc gia ở lục địa già phụ thuộc vào nguồn năng lượng của Nga. Đức, nền kinh tế lớn nhất châu Âu, mua tới 50% khí đốt nước này tiêu thụ từ Nga.

Các chuyên gia cho rằng sẽ có những động lực liên tục đòi hỏi châu Âu độc lập về năng lượng hơn với Nga. Một trong các lựa chọn là sử dụng khí tự nhiên hóa lỏng nhập khẩu từ Mỹ, dù rằng chi phí đội lên sẽ không hề dễ chịu.

“Rõ ràng, những biện pháp trừng phạt lúc này là rất kịp thời và cần thiết. Nhưng tôi nghĩ những phản ứng dài hạn có tầm quan trọng lớn hơn nhiều”, nhà báo Douthat nói.

Diễn biến ở Ukraine cũng như những hạn chế trong khả năng đáp trả Nga đã khiến chính quyền Tổng thống Joe Biden hiểu rõ mức độ dễ bị tổn thương của phương Tây.

“Đây sẽ là cuộc xung đột trường kỳ, không chỉ bắt đầu và kết thúc với Ukraine. Đây nên là lời cảnh tỉnh cho nước Mỹ nghĩ lại về cách tương tác với thế giới, phải làm thế nào để bảo vệ các đồng minh, chuẩn bị cho một tương lai khó khăn mà đa phần người Mỹ còn chưa hình dung tới”, nhà báo Farah Stockman của New York Times nhận định.

Nếu Nga không thể khuất phục Ukraine, trật tự thế giới mới sẽ có một nền tảng vững chắc và đầy hứa hẹn. Ngược lại, kỷ nguyên mới sẽ thực sự rất nguy hiểm.

(Theo Washington Post)